Phát huy vai trò đội xung kích cứu hộ, cứu nạn trong phòng, tránh thiên tai

Xây dựng đội xung kích cứu hộ, cứu nạn phòng tránh thiên tai là một trong những dự án trọng tâm của Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai. Sau 13 năm triển khai, lực lượng này đã phát huy tốt vai trò, hỗ trợ tích cực cho chính quyền địa phương và người dân trong việc giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai.

Bắt nguồn từ nhu cầu thực tiễn 

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai và biến đổi khí hậu với sự xuất hiện hầu hết của các loại hình thiên tai. Thiên tai gây thiệt hại lớn về người và tài sản, tác động tiêu cực đến đến đời sống, kinh tế - xã hội, môi trường sinh thái và là thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng một lực lượng nòng cốt thực hiện tốt vai trò phòng chống thiên tai ngay tại địa phương, Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai đã xây dựng đề án phát triển đội xung kích cứu hộ, cứu nạn trong phòng tránh thiên tai. 

Nói về điều này, ông Phan Diễn, Chủ tịch danh dự Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai chia sẻ: “Có năm, chúng tôi nhận thấy, trải qua thiên tai, một số địa phương miền Trung không có thiệt hại về người. Trong đó, có câu chuyện làm chúng tôi đặc biệt chú ý là ở một số nơi đã xuất hiện việc người dân dùng thuyền hỗ trợ, vận chuyển tài sản và người thoát nạn. 

Tuy nhiên, do chưa được đào tạo bài bản nên họ chỉ làm theo kinh nghiệm cá nhân khiến hiệu quả chưa cao. Vì vậy chúng tôi nhận ra, nếu tổ chức mỗi xã, mỗi thôn một đội xung kích cứu hộ, cứu nạn; trang bị và giao nhiệm vụ cụ thể thì chắc chắn hậu quả khi thiên tai xảy ra sẽ được giảm thiểu”. 

Để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra, bên cạnh nỗ lực của các lực lượng chuyên nghiệp của Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện trong công tác phòng, chống thiên tai, thì lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai cấp xã có vai trò nòng cốt thực hiện phương châm “4 tại chỗ” ở cơ sở.

Đây là lực lượng được coi là tuyến đầu trong công tác phòng, chống thiên tai đang thực hiện tốt nhiệm vụ phòng ngừa như: Tuyên truyền, rà soát các vị trí xung yếu, ứng phó, khắc phục hậu quả, khôi phục đời sống, sản xuất của nhân dân…

Lực lượng xung kích cấp xã với thành phần chủ chốt là những người sinh sống chính tại địa phương, hiểu phong tục tập quán của cộng đồng và thông thuộc địa hình, xác định cụ thể các điểm xung yếu tại địa phương cho nên sẽ chủ động hơn trong các hoạt động phòng, chống thiên tai.

Đặc biệt, lực lượng này sẽ hỗ trợ và triển khai sơ tán khẩn cấp người dân tại các khu vực xảy ra lũ quét, sạt lở đất, người bị mắc kẹt trên nương rẫy, bãi sông, suối, những nơi bị ngập lụt, chia cắt, cô lập đến nơi an toàn; tập trung lực lượng tìm kiếm người mất tích, cứu chữa kịp thời người bị thương, vùi lấp, mắc kẹt, lũ cuốn… Báo hiệu, canh gác, hướng dẫn tại các ngầm tràn, những nơi bị ngập sâu, sạt lở, chia cắt để bảo đảm an toàn cho học sinh, người tham gia giao thông. Hỗ trợ sửa chữa nhà hư hỏng, dựng nhà tạm, nhanh chóng ổn định đời sống người dân bị ảnh hưởng do thiên tai. Có thể nói, nhờ có hoạt động hiệu quả của các đội xung kích cơ sở mà các thiệt hại về thiên tai đã được giảm đáng kể.

Đội xung kích phòng chống thiên tai cấp xã thực chất là lực lượng phản ứng nhanh, kịp thời xử lý các tình huống khẩn cấp ngay từ giờ đầu trước khi có lực lượng bên ngoài tiếp cận. 

Hiệu quả hoạt động của đội xung kích phòng chống thiên tai trong đợt bão Yagi vừa qua

Ngay từ khi thành lập, đội xung kích phòng chống thiên tai đã thực hiện tốt vai trò của mình. Từ thực tiễn được ghi nhận, lực lượng này đã phát huy hiệu quả rõ rệt, nhất là trong các đợt mưa lũ, lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền núi và lũ lụt nghiêm trọng trong những năm qua.

Nhận thấy hiệu quả của dự án này, từ 2011 đến 2014, Quỹ đã hỗ trợ một số địa phương thành lập 85 đội xung kích phòng chống thiên tai cấp xã, tổ chức 16 lớp tập huấn, trang bị thuyền và phương tiện cứu hộ cho các đội, góp phần phát triển lực lượng tại chỗ trong công tác phòng chống thiên tai tại các địa phương.

Với kinh nghiệm và hiệu quả thực tế của 85 đội xung kích cấp xã trên, Quỹ cùng một số cơ quan liên quan đã tích cực đề xuất và phối hợp với Ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai trong việc xây dựng đội xung kích phòng chống thiên tai cấp cơ sở trên toàn quốc. Trong hoạt động này, Quỹ đã hỗ trợ trang thiết bị cho 18 đội xung kích; phối hợp với Ban chỉ đoạ quốc gia trong việc xây dựng tài liệu tập huấn cho lực lượng xung kích… Tài liệu này đã được ban hành theo Quyết định 08/QĐTƯPCTT ngày 27/3/2020 của Ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai để phục vụ công tác tập huấn cho các đội xung kích phòng chống thiên tai cấp xã trong cả nước.

Đến 2022, Ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai đã chỉ đạo trên 90% các xã/phường trong cả nước xây dựng được đội xung kích tại địa phương với số thành viên tham gia là 774 nghìn người. Kinh nghiệm của Quỹ trong việc xây dựng đội xung kích cứu hộ cứu nạn và những sự phối hợp trên của Quỹ với ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai đã đóng góp tích cực vào kết quả này. Tổng kinh phí thực hiện dự án đến 2022 là 7,4 tỷ đồng.

Không dừng lại ở đó, trong đợt bão Yagi và mưa lũ sạt lở đất tại các tỉnh miền núi phía Bắc vừa qua, lực lượng xung kích phòng tránh thiên tai tại địa phương cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong công tác phòng ngừa, cảnh báo, cứu hộ cứu nạn, khắc phục hậu quả sau thiên tai… 

Trong suốt thời gian ứng phó với bão và sau bão, các lực lượng tại địa phương đã chủ động triển khai các giải pháp ứng phó với ngập úng, lũ lụt, đảm bảo an toàn các trọng điểm đê điều, hồ đập xung yếu; tổ chức ứng trực vận hành an toàn, hiệu quả các hồ chứa thủy lợi, thủy điện. Các cấp chính quyền cơ sở, lực lượng xung kích, đoàn thanh niên… được huy động tối đa triển khai ứng phó, khắc phục hậu quả bão, mưa lũ. Nhờ sự cứu hộ kịp thời, nhanh chóng của lực lượng xung kích phòng tránh thiên tai, nhiều người đã thoát nạn trong đợt mưa lũ vừa qua. Đồng thời, nhờ sự chung sức chung lòng, đồng bào tại các vùng thiên tai và vùng bị ảnh hưởng thiên tai sớm ổn định cuộc sống…

Hiệu quả đã đạt được từ chương trình xây dựng đội xung kích cứu hộ, cứu nạn cấp xã và hỗ trợ nhà nước xây dựng các đội xung kích phòng chống thiên tai cấp cơ sở trong cả nước đã thể hiện tầm nhìn của Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai. Và việc chú trọng phát huy vai trò của lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai cấp xã là việc làm thiết thực và vô cùng hiệu quả, góp phần xây dựng cộng đồng an toàn trước thiên tai.

• #quycongdongphongtranhthientai
• doi xung kich
• bão yagi