Một năm thiên tai kỷ lục nhìn lại vai trò của công tác phòng tránh thiên tai chủ động

Năm nay, Việt Nam đã xảy ra 21/22 loại hình thiên tai ở khắp các vùng miền, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Cùng với thiên tai khốc liệt, các dự án hỗ trợ công tác ứng phó với thảm họa tự nhiên của Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai đã và đang tiếp tục phát huy giá trị lâu dài.

Một năm đối mặt với nhiều thách thức thiên tai 

Theo số liệu từ Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, thiên tai năm 2024 đã làm 514 người chết, mất tích, 2.207 người bị thương. Thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng 88.748 tỷ đồng.

Về nhà ở, đã có 6.905 nhà sập, đổ; 294.813 nhà bị hư hỏng, tốc mái. 338.955 ha lúa, hoa màu, 300.103 ha cây trồng khác bị ảnh hưởng, thiệt hại; 56.886 con gia súc, 5.321.084 con gia cầm bị chết, cuốn trôi.

Về thủy lợi, 502,4 km đê, kè, kênh mương; 94,8 km bờ sông, bờ biển bị sạt lở, hư hỏng. Ngoài ra còn nhiều thiệt hại về nuôi trồng thủy sản, tàu thuyền, giao thông… Ước tính tổng thiệt hại hơn 87.485 tỷ đồng, gấp hơn 9 lần năm 2023.

Sau những tháng đầu năm hạn hán tại khu vực phía Nam do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino là bão mạnh, mưa lớn, sạt lở đất, lũ quét trên diện rất rộng tại Bắc Bộ; mưa lũ lớn ở Trung Bộ. Đặc biệt, trong tháng 9/2024, bão số 3 (Yagi) là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm trên Biển Đông và trong 70 năm qua trên đất liền đã ảnh hưởng tới nước ta. Bão và hoàn lưu bão đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản của Nhà nước và nhân dân.

Trong số gần 90.000 tỷ đồng thiệt hại do thiên tai gây ra trong năm chủ yếu do cơn bão số 3. Bão số 3 tăng cấp nhanh, thời gian duy trì siêu bão lâu, không giảm cấp theo quy luật thông thường, hoàn lưu bão cũng bất thường khi gây mưa rất lớn ở 26 tỉnh, thành phố khu vực Bắc Bộ, gây ra lũ lịch sử trên nhiều tuyến sông.

Cùng với đó, mưa lũ lớn tại khu vực miền Trung sau bão số 6, trong đó tại Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình đạt 4,14m, trên báo động 3 là 1,44m gây ngập lụt diện rộng.

Thực tế cho thấy, thiên tai là loại hình gây thiệt hại cho tính mạng và tài sản của một quốc gia nhiều hơn bất cứ loại hình nào. Việt Nam lại là 1 trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu. Ước tính, trong 20 năm qua, ở nước ta, các loại thiên tai đã làm hơn 13.000 người chết, thiệt hại kinh tế hơn 6,4 tỷ USD. 

Ðể chủ động phòng chống và giảm đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra cần một chiến lược dài hạn, và sự đồng lòng của toàn thể nhà nước, tổ chức và các cá nhân. Bên cạnh  sự vào cuộc và chỉ đạo quyết liệt của hệ thống chính trị các cấp; công tác lãnh đạo, chỉ đạo ứng phó thiên tai được thực hiện xuyên suốt, kịp thời, quyết liệt từ sớm, từ xa, thống nhất, thông suốt từ trung ương tới cơ sở còn là nỗ lực khắc phục khó khăn của người dân, doanh nghiệp cùng với hỗ trợ, giúp đỡ của các tổ chức, cá nhân, các nhà hảo tâm với tinh thần đại đoàn kết, tình dân tộc, nghĩa đồng bào, tương thân, tương ái "lá lành đùm lá rách, lá rách ít đùm lá rách nhiều”.

Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai cũng là một trong những tổ chức đi đầu trong công tác hỗ trợ phòng tránh thiên tai với nhiều dự án thể hiện hiệu quả dài hạn.

Nói không với những dự án nhất thời

Ngay từ khi thành lập, Quỹ đã nêu cao tôn chỉ ưu tiên hướng tới “nâng cao năng lực chủ động phòng tránh thiên tai cho người dân” hơn là “để thiên tai xảy ra rồi đi cứu trợ”. Trên thực tế, Quỹ vẫn thực hiện các dự án khắc phục hậu quả sau thiên tai, song các dự án hướng tới phòng, tránh thiên tai được đặt trọng tâm nhiều hơn. Và con số thiệt hại nghiêm trọng năm qua càng khẳng định hơn nữa hướng đi đúng đắn của Quỹ và tầm quan trọng của các dự án này. 

Quỹ đã vận động tài trợ xây dựng các công trình cộng đồng phòng tránh thiên tai. Đó là những công trình hai tầng vững chắc, kiên cố, được xây dựng ở khu vực thường xuyên xảy ra bão lũ, ngập lụt. Công trình có tính lưỡng dụng, lúc bình thường phục vụ tốt cho các nhu cầu an sinh xã hội như học tập, giảng dạy, khám chữa bệnh, sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Khi có thiên tai, bão lũ xảy ra đây là nơi tránh trú an toàn, tiện lợi cho 200 đến 300 người/ công trình.

Từ năm 2011, nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng một lực lượng nòng cốt thực hiện tốt vai trò phòng chống thiên tai ngay tại địa phương, Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai đã xây dựng đề án phát triển đội xung kích cứu hộ, cứu nạn trong phòng tránh thiên tai. Ngay từ khi thành lập, đội xung kích phòng chống thiên tai đã thực hiện tốt vai trò của mình. Từ thực tiễn được ghi nhận, lực lượng này đã phát huy hiệu quả rõ rệt, nhất là trong các đợt mưa lũ, lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền núi và lũ lụt nghiêm trọng trong những năm qua. Đến nay, đã có 106 đội xung kích PCTT ra đời, Quỹ cũng kết hợp cùng BCĐ QG về PCTT tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn kỹ năng cho các lực lượng ứng phó tại chỗ này.

Về phạm trù cảnh báo thiên tai, 8 năm qua Quỹ đã phối hợp cùng các Bộ Ban ngành và công ty WATEC lắp đặt 903 trạm đo mưa và 24 tháp cảnh báo lũ tự động trên gần 50 tỉnh thành của cả nước. Trong thời điểm bão Yagi và hoàn lưu bão vừa qua, Trạm đo mưa tự động góp phần không nhỏ vào công tác chỉ đạo, ứng phó với mưa lũ của chính quyền, cơ quan phòng chống thiên tai các cấp và công tác dự báo của ngành khí tượng thủy văn. 

Nhiều năm qua, Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai cũng đã tổ chức vận động tài trợ xây dựng bể bơi trong nhà trường. Dự án xây dựng bể bơi học đường nhằm đưa môn bơi lội vào chương trình học chính khóa từ cấp tiểu học, với mục đích phòng chống tai nạn đuối nước thường xảy ra rất thương tâm ở nhiều nơi với lứa tuổi thiếu niên nhi đồng, là đối tượng rất dễ bị tổn thương trong thiên tai. Dự án giúp cho các địa phương, nhà trường dạy bơi và phổ cập kỹ năng bơi an toàn cho hàng vạn học sinh; giúp các cháu tăng khả năng chống chịu trước thiên tai, góp phần nâng cao sức khỏe và thể chất cho học sinh.  

Phụ nữ cũng là đối tượng dễ bị tổn thương trong thiên tai mà Quỹ quan tâm. Thông qua dự án Hỗ trợ vốn quay vòng cho phụ nữ nghèo do Quỹ phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp thực hiện, chị em nhận vốn được tham gia các chương trình tập huấn về kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt, quản lý tài chính, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tai. Các hộ hưởng lợi không chỉ cải thiện kinh tế gia đình mà còn thay đổi hành vi, ý thức rõ hơn về việc phòng tránh thiên tai, tạo tiền đề cho một cuộc sống ổn định và bền vững hơn.

Với các vùng miền chịu ảnh hưởng của xâm nhập mặn, Quỹ đã triển khai dự án trồng rừng ngập mặn nhằm giúp người dân phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường, tăng nguồn lợi hải sản để nâng cao kinh tế. Các khu rừng phòng hộ này đã tạo ra giá trị thiết thực giảm thiểu sạt lở đê biển do mưa bão, cuộc sống người dân không còn bị đe dọa. 

Với tình hình biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng hiện nay, thiên tai tại nước ta sẽ tiếp tục có những diễn biến khó lường. Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai sẽ liên tục cải thiện, phát triển các dự án nâng cao công tác phòng chống thiên tai chủ động cho đồng bào cả nước. Quỹ cam kết không ngừng nghỉ hành trình phục vụ người dân có cuộc sống an toàn hơn trước những cơn cuồng nộ của tự nhiên.

• thiên tai 2024
• phòng tránh thiên tai
• phòng tránh thiên tai chủ động